Raskaudenaikaiset ja muut riskitekijät autismikirjon häiriössä
Lisätietoa aiheesta
Anna Koskinen, Anne Sarajuuri, Laura Timonen-Soivio ja Marja-Leena Mattila
10.4.2024
Useilla raskaudenaikaisilla sekä synnytykseen ja vastasyntyneisyyskauteen liittyvillä
tekijöillä on osoitettu olevan yhteys autismikirjon häiriön lisääntyneeseen riskiin.
Äidin raskaudenaikaisen valproaatti- ja topiramaattilääkityksen on todettu liittyvän autismikirjon häiriön riskin lisääntymiseen. Äidin raskauden aikana käyttämistä lääkkeistä muun muassa SSRI (selective serotonine
reuptake inhibitors) -lääkkeiden ja parasetamolin yhteyttä autismikirjon häiriöön
on tutkittu (ks. lisätietoa «Äidin raskaudenaikainen lääkitys ja autismikirjon häiriö»1).
Suojaavana tekijänä ennen raskauden alkua ja alkuraskauden alkuvaiheessa käyttämän
foolihappolisän on todettu vähentävän lapsen autismikirjon häiriön riskiä. Geneettisillä
tekijöillä voi olla vaikutusta foolihapon tarpeeseen (ks. lisätietoa «Raskaudenaikainen foolihappovaje autismin riskitekijänä»2).
Autoimmuunisairauksilla on todettu olevan yhteyttä autismikirjon häiriöön. Mahdollisena
patogeneesinä on esitetty äidin raskaudenaikaisten antineuronaalisten vasta-aineiden
kulkeutumista istukan kautta sikiöön vaikuttaen hermoston kehitykseen (ks. lisätietoa
«Autoimmuunitautien yhteys autismikirjon häiriöön»3).
Joidenkin raskasmetallien, ilmansaasteiden, organofosfaattien ja muiden hyönteismyrkkyjen
sekä ftalaattien väestötason assosiaatioita autismikirjon häiriöön on tutkittu. Näiden
tekijöiden yhteydestä autismikirjon häiriöön tarvitaan kuitenkin lisää pitkittäistutkimuksia.
Raskasmetallien tai muiden myrkkyjen rutiiniluontoista tutkimista hius-, veri- tai
virtsanäytteistä ei suositella «Modabbernia A, Velthorst E, Reichenberg A. Environ...»10, «Rossignol DA, Genuis SJ, Frye RE. Environmental to...»33.
Agrawal S, Rao SC, Bulsara MK ym. Prevalence of Autism Spectrum Disorder in Preterm
Infants: A Meta-analysis. Pediatrics 2018;142: «PMID: 30076190»PubMed
Laverty C, Surtees A, O'Sullivan R ym. The prevalence and profile of autism in individuals
born preterm: a systematic review and meta-analysis. J Neurodev Disord 2021;13:41
«PMID: 34548007»PubMed
Zeidan J, Fombonne E, Scorah J, ym. Global prevalence of autism: A systematic review
update. Autism Res 2022;15(5):778-790 «PMID: 35238171»PubMed
Hultman CM, Sparén P, Cnattingius S. Perinatal risk factors for infantile autism.
Epidemiology 2002;13:417-23 «PMID: 12094096»PubMed
Gardener H, Spiegelman D, Buka S.Prenatal risk factors for autism. A comprehensive
meta-analysis. Pediatrics 2009);128:344-355
Lampi KM, Lehtonen L, Tran PL ym. Risk of autism spectrum disorders in low birth weight
and small for gestational age infants. J Pediatr 2012;161:830-6 «PMID: 22677565»PubMed
Kim JY, Son MJ, Son CY, Radua J. Environmental risk factors and biomarkers for autism
spectrum disorder: an umbrella review of the evidence. Lancet Psychiatry 2019;6:590-600
Rowland J, Wilson CA. The association between gestational diabetes and ASD and ADHD:
a systematic review and meta-analysis. Sci Rep 2021;11:5136 «PMID: 33664319»PubMed
Hisle-Gorman E, Susi A, Stokes T ym. Prenatal, perinatal, and neonatal risk factors
of autism spectrum disorder. Pediatr Res 2018;84:190-198 «PMID: 29538366»PubMed
Modabbernia A, Velthorst E, Reichenberg A. Environmental risk factors for autism:
an evidence-based review of systematic reviews and meta-analyses. Mol Autism 2017;8:13
«PMID: 28331572»PubMed
Wiegersma AM, Dalman C, Lee BK, ym. Association of Prenatal Maternal Anemia With Neurodevelopmental
Disorders. JAMA Psychiatry 2019;76(12):1294-1304 «PMID: 31532497»PubMed
Lampi KM, Hinkka-Yli-Salomäki S, Lehti V ym. Parental age and risk of autism spectrum
disorders in a Finnish national birth cohort. J Autism Dev Disord 2013;43:2526-35
«PMID: 23479075»PubMed
Idring S, Magnusson C, Lundberg M ym. Parental age and the risk of autism spectrum
disorders: findings from a Swedish population-based cohort. Int J Epidemiol 2014;43:107-15
«PMID: 24408971»PubMed
Lee BK, Magnusson C, Gardner RM, Blomström Å, Newschaffer GJ, Burstyn I, Karlsson
H, Dalman C. Maternal hospitalization with infection during pregnancy and risk of
autism spectrum disorders. Brain Behav Immunology 2015;44:100-5
Jiang HY, Xu LL, Shao L, Xia RM, Yu ZH, Ling ZX, Yang F, Deng M, Ruan B. Maternal
infection during pregnancy and risk of autism spectrum disorders: A systematic review
and meta-analysis. Brain Behav Immun 2016;58:165-172
Tioleco N, Silberman AE, Stratigos K ym. Prenatal maternal infection and risk for
autism in offspring: A meta-analysis. Autism Res 2021;14:1296-1316 «PMID: 33720503»PubMed
Zawadzka A, Cieslik M, Adamczyk A. The Role of Maternal Immune Activation in the Pathogenesis
of Autism: A Review of the Evidence, Proposed Mechanisms and Implications for Treatment.
Int J Mol Sci 2021;22: «PMID: 34768946»PubMed
Lyall K, Croen L, Daniels J ym. The Changing Epidemiology of Autism Spectrum Disorders.
Annu Rev Public Health 2017;38:81-102 «PMID: 28068486»PubMed
Berversdorf DQ, Stevens HE, Jones KL. Prenatal stress, maternal immune dysregulation
and their association with autism spectrum disorder. Current Psychiatry Regulation
2018;20:76
Gillberg C, Schaumann H, Gillberg IC. Autism in immigrants: children born in Sweden
to mothers born in Uganda. J Intellect Disabil Res 1995;39 (Pt 2):141-4 «PMID: 7787384»PubMed
Goodman R, Richards H. Child and adolescent psychiatric presentations of second-generation
Afro-Caribbeans in Britain. Br J Psychiatry 1995;167:362-9 «PMID: 7496645»PubMed
Barnevik-Olsson M, Gillberg C, Fernell E. Prevalence of autism in children born to
Somali parents living in Sweden: a brief report. Dev Med Child Neurol 2008;50:598-601
«PMID: 18754897»PubMed
Keen DV, Reid FD, Arnone D. Autism, ethnicity and maternal immigration. Br J Psychiatry
2010;196:274-81 «PMID: 20357302»PubMed
Williams K, Helmer M, Duncan GW ym. Perinatal and maternal risk factors for autism
spectrum disorders in New South Wales, Australia. Child Care Health Dev 2008;34:249-56
«PMID: 18257794»PubMed
van der Ven E, Termorshuizen F, Laan W ym. An incidence study of diagnosed autism-spectrum
disorders among immigrants to the Netherlands. Acta Psychiatr Scand 2013;128:54-60
«PMID: 23216206»PubMed
Croen LA, Grether JK, Hoogstrate J ym. The changing prevalence of autism in California.
J Autism Dev Disord 2002;32:207-15 «PMID: 12108622»PubMed
Lehti V, Hinkka-Yli-Salomäki S, Cheslack-Postava K ym. The risk of childhood autism
among second-generation migrants in Finland: a case-control study. BMC Pediatr 2013;13:171
«PMID: 24138814»PubMed
Jolma M, Koivu-Jolma M, Sarajuuri A, Vanhala R. Maahanmuuttajien lapsilla on Suomessa
paljon vaikeita autismikirjon häiriöitä. Suom Lääkäril 2022;77:e32695
Rosen BN, Lee BK, Lee NL ym. Maternal Smoking and Autism Spectrum Disorder: A Meta-analysis.
J Autism Dev Disord 2015;45:1689-98 «PMID: 25432101»PubMed
Djuwantono T, Aviani JK, Permadi W ym. Risk of neurodevelopmental disorders in children
born from different ART treatments: a systematic review and meta-analysis. J Neurodev
Disord 2020;12:33 «PMID: 33308140»PubMed
Diop H, Cabral H, Gopal D ym. Early Autism Spectrum Disorders in Children Born to
Fertile, Subfertile, and ART-Treated Women. Matern Child Health J 2019;23:1489-1499
«PMID: 31222597»PubMed
Andreadou MT, Katsaras GN, Talimtzi P ym. Association of assisted reproductive technology
with autism spectrum disorder in the offspring: an updated systematic review and meta-analysis.
Eur J Pediatr 2021;180:2741-2755 «PMID: 34279715»PubMed
Rossignol DA, Genuis SJ, Frye RE. Environmental toxicants and autism spectrum disorders:
a systematic review. Transl Psychiatry 2014;4:e360 «PMID: 24518398»PubMed
Taylor LE, Swerdfeger AL, Eslick GD. Vaccines are not associated with autism: an evidence-based
meta-analysis of case-control and cohort studies. Vaccine 2014;32:3623-9 «PMID: 24814559»PubMed
Magilione M ym: Safety of vaccines used for routine immunization of U.S. children:
a systematic review. Pediatrics 2014;134:325-337.
Demicheli V, Rivetti A, Debalini MG ym. Vaccines for measles, mumps and rubella in
children. Cochrane Database Syst Rev 2012;2012:CD004407 «PMID: 22336803»PubMed